De verborgen kosten van slaapgebrek: werkgevers, word wakker!

De meeste werkgevers tonen weinig belangstelling voor het slaapgedrag en eventuele slaapgebrek van hun medewerkers. Dit wordt meestal als een privéaangelegenheid gezien. Maar is het dat wel helemaal? Het slapen zelf gebeurt in de vrije tijd, maar de negatieve gevolgen van slaapgebrek vinden óók plaats op het werk. Deze gevolgen voor de werkgever zijn vaak groter en negatiever dan gedacht. Daarnaast is bij de meeste werkgevers onbekend hoeveel mensen aan een slaapgebrek lijden.

Werknemers die slecht slapen, zijn te verdelen in vijf groepen. De eerste groep bestaat uit mensen die last hebben van slapeloosheid (insomnia). Ze willen wel meer slapen, maar het lukt niet. De tweede groep slaapt minder door onregelmatige diensten. De derde groep bestaat uit mensen die systematisch te weinig tijd inruimen om te slapen. De vierde groep slaapt slecht als gevolg van een medische aandoening, bijvoorbeeld slaapapneu. De vijfde groep slaapt slecht door factoren van buitenaf, bijvoorbeeld lawaai of de zorg voor anderen (meestal jonge kinderen).

Hoewel de oorzaak verschillend is en de eventuele hulp die mensen kunnen gebruiken ook, zijn de gevolgen wel hetzelfde. Wat zijn deze gevolgen precies? Hoe erg is slaapgebrek voor werknemer en werkgever? Wat kan een werkgever doen als zijn werknemers onvoldoende slaap krijgen? Daar ga ik in dit artikel op in.

Meer kans op ongevallen

Werknemers die lijden aan slaapgebrek hebben een grotere kans betrokken te raken bij ongevallen en gevaarlijke situaties. Dit komt doordat zowel hun concentratievermogen als hun reactiesnelheid beduidend zijn afgenomen ten opzichte van hun normale niveau. Ook speelt een rol dat mensen met een slaapgebrek meer onnodige risico’s nemen. Daarnaast kost het ze meer moeite om simpele procedures in hun werk op te volgen. Tenslotte is het vermogen om goede beslissingen te nemen verminderd. Een voertuig besturen terwijl je moe bent, heeft hetzelfde effect als rijden terwijl je alcohol hebt gedronken. Daarvan vinden de meeste mensen dat dit niet toelaatbaar is. Waarom zouden we dan accepteren dat bijvoorbeeld bus- en vrachtwagenchauffeurs, kraan- en trein­machinisten of piloten hun werk uitvoeren terwijl ze te weinig geslapen hebben?

Verminderde productie of kwaliteit

Ook als mensen geen werk doen waarbij ze te maken hebt met kans op ongevallen, lopen de kwaliteit van het werk en de productiviteit terug. Hierbij speelt een deel van de oorzaken die hierboven zijn genoemd een rol: verminderd concentratievermogen, minder goede beslisvaardigheid en procedures niet goed kunnen volgen. Daarnaast hebben mensen met een slaapgebrek minder energie. Door al deze gevolgen van slaapgebrek maken ze meer fouten, die hersteld moeten worden. Het werktempo wordt mede daardoor lager.

Slechter geheugen en leervermogen

Heb je medewerkers die regelmatig bijgeschoold worden, dan is een slechter leervermogen een probleem. Een gebrek aan slaap vermindert het leervermogen op verschillende manieren. Ten eerste nemen zoals gezegd de concentratie, de alertheid en het redeneervermogen af. Daardoor is het moeilijker om efficiënt te leren. Ten tweede spelen vooral de diepe slaap en de REM-slaap een rol bij het bestendigen van herinneringen. Wanneer medewerkers onvoldoende slapen, zullen ze minder goed in staat zijn om leerervaringen van overdag te onthouden.

Irritaties op de werkvloer

Medewerkers die slecht slapen, hebben vaker een slecht humeur en zijn sneller geïrriteerd. Daarnaast hebben ze meer moeite met het relativeren van emotionele gebeurtenissen. Ongepaste of onhandige impulsen kunnen ze minder gemakkelijk onderdrukken. Daardoor reageren ze impulsiever en heftiger op onverwachte of vervelende gebeurtenissen in de werkomgeving. Ze hebben als het ware een ‘korter lontje’ en er ontstaan eerder conflicten met collega’s, leidinggevenden of klanten.

Meer ziekteverzuim op de korte termijn

Medewerkers met een slaapgebrek zullen zich vaker ziek melden. Als ze zo slecht geslapen hebben dat ze zich niet in staat voelen te werken, volgt mogelijk een ziekmelding. Ook hebben mensen met een slaapgebrek vaker hoofdpijn of migraine. Onbekender is dat mensen met een slaapgebrek gevoeliger voor zijn voor het verkoudheidsvirus en het griepvirus en mogelijk ook andere virussen. Als ze hiermee in contact komen, worden ze sneller ziek dan mensen die voldoende geslapen hebben.

Meer ziekteverzuim op de lange termijn

Slaapgebrek heeft ook op de lange termijn negatieve gevolgen voor de lichamelijke en psychische gezondheid. Daarom is er meer kans op langdurig ziekteverzuim. Als de periode van weinig slapen langer duurt, lopen werknemers meer kans op depressie en burn-out dan werknemers die wel voldoende slapen. Ook is er bij een langdurige periode van slecht slapen een grotere kans op overgewicht en diabetes, bepaalde kankersoorten en hartaandoeningen. Slaapwetenschapper Matthew Walker vat het krachtig samen: “Hoe korter je slaapt, hoe korter je leeft”.

Er is wat aan te doen!

Bovenstaande feiten zijn niet erg opwekkend. Slaapgebrek kost werkgevers heel wat geld aan ongevallen, minder goed functioneren, tegenvallende studieresultaten en ziekteverzuim. De moed zou je in de schoenen zakken. Het positieve nieuws is echter dat werkgevers iets kunnen doen tegen het slaapgebrek van medewerkers. Wat kunnen werkgevers concreet doen?

De eerste stap is het zonder te oordelen aan de orde stellen van het (vermoeden van) slaapgebrek van een medewerker tijdens een gesprek. Klopt het dat een medewerker onvoldoende slaapt? Hoe denkt hij of zij zelf dat dit komt?

De tweede stap is professionele hulp aanbieden. In het geval van insomnia (mensen willen wel meer slapen maar het lukt niet) is slaapcoaching heel werkzaam. Ook voor mensen die onregelmatige diensten draaien is hulp mogelijk in de vorm van slaapcoaching, maar dan specifiek gericht op de onregelmatigheid. Na een traject van 6 gesprekken slapen mensen meestal een stuk meer. In het geval van mensen die systematisch te weinig tijd inruimen om te slapen, is coaching op basis van motiverende gespreksvoering een goede optie. Het is namelijk voor de meeste mensen met onproductief gewoontegedrag erg moeilijk om dit gedrag geheel zelfstandig te veranderen. Als het gemakkelijk was, dan hadden ze het al veranderd. Dus ook hierbij kunnen ze hulp gebruiken. In dit geval zijn vaak 3 tot 5 gesprekken voldoende[1].

Leefstijlinterventies zijn steeds normaler

Zijn er nog twijfels? Mag een werkgever zich wel bemoeien met het slaapgedrag van een medewerker? Moet hij of zij het niet toch zelf uitzoeken? Inzetten op de gezondheid van medewerkers kan een negatieve spiraal doorbreken of een positieve spiraal in gang zetten. Dit verhoogt de duurzame inzetbaarheid en het werkvermogen van mensen. Hiervoor is steeds meer wetenschappelijk bewijs. Ook wordt het in de praktijk steeds gewoner dat werkgevers actief de gezondheid van werknemers bevorderen. Dit gebeurt bijvoorbeeld door het aanbieden van leefstijl-bevorderende maatregelen. Hulp bij beter slapen valt hieronder. Uiteindelijk heeft een medewerker er ook profijt van als hij of zij weer uitgerust wakker wordt.

Wil je vrijblijvend meer informatie over hulp bij beter slapen? Neem dan contact op via het contactformulier van de website of bel naar 0343528502.

Auteur: Aafke van der Ende, Registerpsycholoog NIP / Arbeid & Organisatie | Slaapcoach

Dit artikel verscheen eerder op LinkedIn.

Bronnen:

Osagie, E.R., Wielenga-Meijer, E.G.A., Detaille, S. & Lange de, A.H. (2019). ‘Het concept werkvermogen: een literatuuroverzicht van antecedenten en consequenties.’ In: Tijdschrift voor HRM, editie 1.

Pluijm van der, S. (2018). Coachen 3.0: deel 1 - Motiverende gespreksvoering. Zelhem: Het boekenschap.

Verbraeken, J. et al (2013): Leerboek slaap & slaapstoornissen. Leuven/Den Haag: Acco.

Walker, M. (2018): Slaap: nieuwe wetenschappelijke inzichten over slapen en dromen. Amsterdam: De Geus. 4^e druk, 2019.

Dit artikel verscheen eerder op LinkedIn.

[1]En de overige twee groepen? Bij vermoeden van een medische oorzaak verwijs ik altijd door naar een arts of slaapcentrum. Ook dan blijven bijvoorbeeld slaaphygiëne-interventies nuttig en nodig. Als mensen slechter slapen als gevolg van de zorg voor jonge kinderen is vaak kortdurend steun van collega’s en soms ontlasting van bepaalde taken nodig. Als deze fase langer duurt, kan de hulp van een kinderslaapcoach ingeroepen worden. Ik kan hiernaar verwijzen.