"De psychologische test is voor de psychologie wat de atoombom is voor de natuurkunde"
De resultaten van een test kunnen een behoorlijke impact hebben, maar een atoombom? Ik kom hier zo op terug, maar eerst neem ik je mee naar mijn eerste ervaring met testontwikkeling.
Dat was als stagiaire bij de Rijks Psychologische Dienst (RPD), waar kandidaten getest werden voor functies bij de overheid. Dat vond plaats in statige herenhuizen in Den Haag. Je ging binnen door een zware deur en kwam dan terecht in hoge ruimtes. Je moest veel zelfvertrouwen hebben om je hier niet klein te voelen. Ik had als student een bijna magische voorstelling van testontwikkeling: hoogstaande wetenschap die door psychologen met bijzondere talenten beoefend werd. De eerste teleurstelling was dat de researchafdeling van de RPD ondergebracht was op een ongezellige zolderkamer. Hier waren psychologen aan het broeden op nieuwe items (opgaven) en vragen en dat was minder bijzonder dan ik gedacht had. Meestal werd er voortgeborduurd op bestaande tests en ging het om het bedenken van ‘slimme’ varianten. Niet veel nieuws onder de zon dus. Een creatieve geest kwam in dit werk van pas, maar een psycholoog hoefde je er niet eens voor te zijn. Zelf maakte ik bij de RPD een opzet voor het meten van sociale intelligentie.
Als het bedenken van items niet zo bijzonder is, waarom zijn de tests dat dan wel? Mijn schets van het ontwikkelen van tests kan de indruk geven dat psychologen zo maar wat doen. Zo erg is het gelukkig niet, ik heb een beetje overdreven. Indrukwekkende nieuwe theorieën zijn er niet, maar nieuwe items worden wel bedacht volgens bepaalde principes. Belangrijk om te beseffen: na het bedenken van nieuwe items moet het meeste werk nog verzet worden! De nieuwe test moet bij een grote groep mensen afgenomen worden om items die het goed doen te kunnen selecteren. De items moeten niet te gemakkelijk zijn, maar zeker ook niet te moeilijk (van het type ‘Je ziet het pas als je het doorhebt’, om Cruijff te citeren) en het is belangrijk dat de items allemaal de bedoelde eigenschap meten. Kortom: veel onderzoek en dat is basis voor het succes van een test. Als het meezit is er aan het eind van de rit een test die klaar is voor gebruik. In de dagelijkse praktijk betekent dat: het optellen van de goede antwoorden van een kandidaat en het vergelijken van de somscore met een vergelijksgroep van andere personen die de test hebben gemaakt.
De uitspraak “de psychologische test is voor de psychologie wat de atoombom is voor de natuurkunde” is ontleend aan een artikel van Denny Bosboom in de Psycholoog van april 2016. Hij noemt de psychologische test een van de belangrijkste wetenschappelijke uitvindingen die er bestaan, met veel invloed op onze maatschappij. Het idee dat je door het optellen van goede opgaven iemands vaardigheid kunt meten, is echt belangrijk geweest in de geschiedenis van de psychologie.
De kracht van een goede intelligentietest zit hem in de objectiviteit, betrouwbaarheid en het voorspellend vermogen. Het belang van intelligentietests wordt nogal eens onderschat (opdrachtgevers suggereren soms dat de intelligentietests wel geschrapt kunnen worden). Ten onrechte: het afnemen van deze tests neemt niet veel tijd in beslag, het is een goedkoop onderdeel van een psychologisch onderzoek en goede intelligentietests behoren tot de beste voorspellers van succes in een functie, zelfs beter dan een proeftijd!
Wietse Gerkema, Registerpsycholoog NIP / Arbeid & Organisatie