Schokkende gebeurtenissen: kun je je erop voorbereiden?

Recent was in de nieuwsbrief van Spoorpro te lezen dat 64 procent van het treinpersoneel zich mentaal onvoldoende voorbereid voelt bij een aanrijding met een persoon[1]. Een opvallend hoog percentage, zeker gezien het feit dat, volgens ditzelfde artikel, 71 procent van het rijdend treinpersoneel tenminste eens in zijn/haar carrière te maken krijgt met een aanrijding met een persoon.

Is het eigenlijk mogelijk medewerkers voor te bereiden op aanrijdingen en andere heftige gebeurtenissen tijdens het werk? En op welke manier zou daar aandacht aan besteed kunnen worden? Ondanks de grote hoeveelheid informatie en onderzoek die inmiddels beschikbaar is over de gevolgen van schokkende gebeurtenissen, is over voorbereiding weinig te vinden. Wellicht kunnen bovenstaande cijfers een signaal zijn om hier meer aandacht aan te besteden en spoorwegpersoneel al bij de start van hun carrière te gaan voorlichten over deze onderwerpen.

In de literatuur zijn drie fasen te vinden in de ondersteuning rondom schokkende gebeurtenissen, namelijk preventie, collegiale ondersteuning en doorverwijzing naar professionele hulp[2]. Fase 1, preventie, speelt een rol bij de mentale voorbereiding die een groot deel van het treinpersoneel nu mist. Preventie is onder te verdelen in goed werkgeverschap enerzijds en voorlichting over schokkende gebeurtenissen anderzijds. Bij goed werkgeverschap valt te denken aan het bevorderen van de mentale veerkracht van medewerkers door middel van steun, feedback en waardering. Ook het verminderen van risicofactoren, zoals een hoge werkdruk, kan nuttig zijn. Voorlichting zou zich onder andere moeten richten op wat een normale reactie is op een schokkende gebeurtenis. Mijn ervaring is namelijk dat werknemers die een schokkende gebeurtenis hebben meegemaakt zich vaak zorgen maken over de reactie die daarop volgt. Soms hebben ze het gevoel dat ze ‘gek’ worden. Na een schokkende gebeurtenis komt het bijvoorbeeld vaak voor dat mensen last hebben van nare dromen of zeer levendige flashbacks over de gebeurtenis. Ook kan er sprake zijn van onder andere fysieke klachten, slaapproblemen en geheugenproblemen. Niet zelden maak ik mee dat werknemers denken dat er iets ernstig mis is. Als je geen idee hebt wat je kunt verwachten na een schokkende gebeurtenis en niet weet dat dergelijke klachten ook bij een normale, gezonde verwerking kunnen voorkomen, is dat goed voor te stellen. Mijns inziens zou het behulpzaam zijn als werknemers hierover worden geïnformeerd. De gevolgen van een dergelijke gebeurtenis kunnen dan nog steeds heftig zijn, maar als je weet dat je reactie normaal is en weer zal afnemen, hoeft dat tenminste geen extra spanning op te leveren.

Het lijkt dan ook zinvol spoorwegpersoneel een training aan te bieden, waarin zij worden voorgelicht over de mogelijke gevolgen van een schokkende gebeurtenis en leren welke reacties normaal zijn en wanneer een reactie zorgelijk begint te worden. Ook kunnen werknemers leren hoe ze zichzelf en collega’s kunnen steunen in deze moeilijke periode. Mogelijk maakt dit ook de drempel lager om steun te zoeken bij de omgeving na een schokkende gebeurtenis. De stap naar professionele hulpverlening is dan wellicht minder vaak nodig, waardoor het ook voor de werkgever de kosten kan drukken. Want hoewel voorheen werd gedacht dat een snelle inzet van professionele hulp de kans op klachten zou verminderen, bleek later dat juist de steun van de directe omgeving in de eerste instantie een verschil kan maken (o.a. [3]).

Mocht u meer informatie willen over een dergelijke training voor werknemers, dan kunt u vrijblijvend contact opnemen met PKG Bedrijfspsychologen via info@pkgpsy.com of 0343-528500.

[1] Van Gompel, M. (2020). Treinpersoneel psychisch slecht voorbereid op aanrijding met persoon. Verkregen op 13 februari 2020, op https://www.spoorpro.nl/materieel/2020/02/10/treinpersoneel-psychisch-slecht-voorbereid-op-aanrijding-met-persoon/?utm_source=newsletter&utm_medium=email&utm_campaign=Nieuwsbrief%20week%202020-07.

[2] Vermetten, E., Kleber, R.J., & Van der Hart, O. (2012). Handboek Posttraumatische Stresstoornissen. Utrecht: De Tijdstroom uitgeverij.

[3] Van Emmerik, A.A.P., Kamphuis, J.H., Hulsbosch, A.M., & Emmelkamp, P.M.G. (2003). Geen preventief nut van eenmalige debriefing na psychologisch traumatische gebeurtenissen: meta-analyse. Nederlands Tijdschrift Geneeskunde, 147 (17), 809-812.